HACIVAT VE KARAGÖZ

Orhangazi hacıvatın kellesini neden vurdurdu? Hacıvat cingenemiydi? Karagöz ve Hacivat kimdir kısa bilgi? Hacivat ve Karagöz kim öldürdü?...

Orhangazi hacıvatın kellesini neden vurdurdu? Hacıvat cingenemiydi? Karagöz ve Hacivat kimdir kısa bilgi? Hacivat ve Karagöz kim öldürdü? Karagöz oyunu, kaç bölümden oluşur? Hacivat kimdir hayatı hakkında bilgi? Karagöz oyununda tipler nedir? Hacivat ve Karagöz hangisi?

HACIVAT KARAGÖZ

Karagöz ve Hacivat'ın gerçekten yaşayıp yaşamadığı, yaşadıysa nerede ve nasıl yaşadığı kesin olarak bilinmemektedir. Anlatılanlar rivayetlere dayanır. Zira gerçekten yaşamış olsalar dahi büyük bir ihtimalle yaşadıkları kabul edilen dönemde tarih kitaplarına girecek kadar önemli görülmemişlerdir. Halk bilimciler Karagözün bazı oyunlarda Çingene olduğunu kendi ağzıyla ifade etmesi, Bulgar gaydası çalması ve Evliya Çelebi'nin tanıklığına dayanarak Bizans İmparatoru Konstantin'in Çingene seyisi Sofyozlu Bali Çelebi olduğunu ileri sürmektedir.

Bir diğer rivayette Hacı İvaz Ağa ya da halka mal olan adıyla Hacivat ve Trakya'da bulunan Samakol Köyü’nden demirci ustası Karagöz, Orhan Gazi devrinde Bursa'da yaşamış ve cami yapımında çalışan iki işçi oldukları anlatılır. Kendileri çalışmadıkları gibi diğer işçilerin de çalışmasını engellemektedirler. Orhan Gazi'nin 'cami vaktinde bitmez ise kelleni alırım' dediği cami mimarı, caminin vaktinde bitmemesine Karagöz ve Hacivat’ın sebep olduğunu söyler. Bunun üzerine bu ikili başları kesilerek idam edilir. Karagöz ve Hacivat'ı çok seven ve ölümlerine çok üzülen Şeyh Küşteri, ölümlerinin ardından ikilinin kuklalarını yaparak perde arkasından oynatmaya başlar. Bu sayede Karagöz ve Hacivat tanınmaya başlar.

Osmanlılar da karagöz oyunu adı ile ilk defa Sultan Orhan zamanında görülür oyunun iki kahramanı olan karagöz ve Hacivat BURSA da yaşamış ve ulu camii inşaatı sırasında nükteli sözleriyle işçileriTürk islam eserleri müzesinde kapsamlı bir karagöz koleksiyonu bulunmaktadır bu değerli kültür ve sanat hazinesini Bursa müze sine kazandıran karagöz ustası hayali küçük ali dir karagöz koleksiyon umuzda 20 adet oyun çeşidi vardır karagöz oyunundaki figürler deve derisinden olup 35-40 cm boyutlarındadır figürlerin ayak kolları boynu bel kısımları mafsallıdır bu sayede figürlere hareketlilik sağlamıştır figürlerin hepsi renkli olup bazı yerlerinde delikler bulunmaktadır karagözcü sopasını bu deliklerden geçirip ışık vasıtasıyla beyaz perdeye yansıyan figürleri müzik eşliğinde oyunun ritmine göre hareket ettirir karagöz bir gölge hayal oyunudur bu oyunun kaynağı bazı batılı yazarlar Bizans vasıtasıyla eski yunan ve roma ya bağlamak
meşgul ettikleri için Sultan Orhan nın emriyle öldürülen iki inşaat ustasıdır sonradan onların hayallerini yaşatmak amacıyla Şeyh Muhammet küşteri tarafından bu oyunun oynatıldığı söylenmektedir Şeyh Muhammed küşteri Türkistan ın küşter şehrinden gelmiş ve 14 yy da Bursa da yaşamıştır BURSA İsteseler de bu oyunun kaynağını doğu kültüründe aramak gerekir eski bir rivayete göre gölge oyunun kaynağının Çin olduğu söylenir (m.ö.2.yy) Moğol larda ve Hindistan da oyunun varlığı kaynaklarda geçmektedir islam Alemine Türkler vasıtasıyla orta Asya dan gelmiştir yine kaynaklardan 12yy da mısırda oldukça yaygın olduğu belirtilmektedir Karagöz-Hacivat Türk gölge oyununun tek temsilcisi olarak kabul edilen Karagöz oyununun kökeni konusunda değişik görüşler vardır.Kimi kaynaklara göre Orta Asya’dan, İran’dan ya da Hindistan’dan batıya göç eden Çingeneler aracılığıyla Anadolu’ya gelmiştir. Bir görüşe göre Bizans, İtalya ya da Yunan kökenlidir. Türkiye’ye Portekiz ya da İspanya’dan göç eden Yahudiler aracılığıyla geldiğini savunanlar da vardır. Ancak bu görüşleri kanıtlayacak yeterli belge yoktur. Oysa Yavuz Sultan Selim döneminin güvenilir kaynaklarından İbni İlyas, gölge oyununun Türkiye’ye XVI.yy.’da Mısır’dan geldiğini ortaya koymuştur. İlk zamanlar Mısır gölge oyununun etkisi altında olan Karagözün, kesin biçimini XVII.yy.’da aldığı ve tiplemelerin de bu dönemde ortaya çıktığı öne sürülmektedir.

KARAGÖZ ve HACIVAT’ın gerçek kişiler olduğuna dair halk arasında yaygın bir efsane vardır. Buna göre Karagöz B.Trakya’da yaşayan bir demirci ustasıdır. Orhan Gazi Bursa’yı alınca buraya gelir, Demirtaş Köyü’ne yerleşir. Orhan Gazi’nin emriyle inşa edilmekte olan caminin bağlantı demirlerini yapmakla görevlendirilir. Caminin ustabaşısı Hacı İvaz(Hacivat) ile Karagöz arasında bir süre sonra eğlenceli söyleşmeler başlar. Öteki işçiler işi gücü bırakıp onları izlediklerinden işler yarım kalır.Durumu öğrenen Orhan Bey, Karagöz’ün başını vurdurtur; olanları görüp ürken Hacivat da hacca gitmek üzere yola çıkar, eşkıyalar tarafından öldürülür. Tüm olanlardan pişmanlık duyan Orhan Bey, Şeyh Küşteri adlı birinin Karagöz’le Hacı İvaz arasında geçen söyleşmeleri bildiğini öğrenir. Çağırtıp anlatmasını ister. Şeyh Küşteri de aydınlatılmış bir perdeye yansıttığı görüntülerle Hacı İvaz ve Karagöz arasındaki söyleşmeleri canlandırır. Orhan Bey çok beğenir ve bu oyunun sürdürülmesini ister. Böylece Karagöz oyunu ortaya çıkmış olur. Halk arasında yaygın bir efsane olmasına karşın, yapılan araştırmalar bu efsanede kimi tarih tutarsızlıklarının olduğunu ve gerçekle pek ilintisi olamayacağını ortaya koymuştur.Karagöz oyunları dört bölümden oluşur: mukaddime (öndeyiş,giriş), muhareve (söyleşme), fasıl (oyunun kendisi) ve bitiş. Oyunun mukaddime denilen bölümünde, ilkin perdeye göstermelik yansıtılır. Göstermelik çoğu kez oyunun içeriğiyle ilintisi olmayan bir görüntüdür (bir dalyan,vakvakağacı, gemi, denizkızı, kediler, Burak vb.).Bu görüntü müzik eşliğinde perdeye yansıtılarak izleyicilerin ilgisi oyuna ve perdeye çekilir. Görüntü nareke adı verilen cırtlak bir düdük sesiyle kaldırılır ve tefin tartımına uygun hareketlerle perdeye Hacivat gelir, bir semai okur. Bunu kimi kez, bir ara semaisi izler. Ardından ”Of hay Hak” diyerek perde gazeline başlar. Bu gazel, öndeyiş bölümünün en önemli öğesidir. Bunda Karagöz perdesinin bir öğrenek yeri olduğu, felsefi ve tasavvufi anlamı, kurucusunun olduğu belirtilir. Padişaha övgü ve yakarışın yanısıra tasavvuf konularına da değinilir. Bundan sonra Hacivat, uyaklı bir anlatımla konuşur ve bir beyit okur, kendisine kafa dengi bir arkadaş aradığını ve bu arkadaşta aradığı özellikleri ağdalı bir dille belirtir. Kimi kez yeniden bir beyit okuduktan sonra perdeye Karagöz indirilir. İkisi dövüşmeye başlar, Hacivat kaçar, Karagöz yere uzanıp ona veriştirmeye başlar. Ardından bir tekerleme söyler. Bu tekerleme genellikle aynı harfle başlayan çeşitli sözcüklerin belli bir mantık bağı olmadan art arda sıralanması biçimindedir (Esasen ”Kara kaşla kara gözlümdür sebep” şarkısı karalığından neş’et ettiği için kasımın fırtınasına karışan kaz yavruları karmakarışık olup karabiber havanına girdikleri için kaşık altı oldular). Bundan sonra, muhavere bölümüne geçilir.Muhavere genellikle oyunun iki baş kişisi olan Hacivat’la Karagöz arasında geçer. Bazen muhavereye başka kişilerin de katıldığı olur. Bu bölüm salt söze dayanır olay yoktur. Amacı, Karagöz’le Hacivat’ın kişiliklerini, ses, yaradılış, yetişme biçimi ve diğer özelliklerini vurgulayarak yansıtmak ve kişilikleri arasındaki zıtlığı belirginleştirmektir.Karagöz ve Hacivat Fasıl bölümü oyunun kendisidir. Burada Hacivat ve Karagöz’ün yanısıra, oyunun öteki kişileri de bir olaylar dizisi içinde yer alır. XVI.yy.’da belirli bir konudan çok hayvanlarla, gemilerle daha çok kopuk sahneler gösterilirken, XVII.yy.’dan başlıyarak fasıl konuları belli bir olaylar dizisine uymaya başlamıştır. Fasıllar çok çeşitlidir. En eski olan ve her Karagöz oynatanın dağarcığında bulunması gerekenlere karı kadim, Meşrutiyet döneminden sonra ortaya çıkanlara nev icat denir.Bitiş bölümü genellikle çok kısadır. Karagöz oyunun bittiğini belirtir, kusurları için af diler, gelecek oyunu duyurur. Bundan sonra Hacivat’la aralarında kısa bir söyleşme geçer, bu söyleşi oyundan çıkarılacak öğreneği vurgular.Karagöz figürleri kalın deriden, özellikle deve derisinden yapılır. Bu derinin kullanılabilmesi için birçok işlemden geçmesi gerekir. Renklendirme için eskiden kökboyalar kullanılıyordu, bugün ise bunların yerini çini mürekkebi almıştır. Oynak eklemli olarak yapılan parçalar birbirlerine kiriş, kursak, tel ya da naylon iplik ile bağlanır. Oynatma değneklerinin geçeceği delikler, yuvarlak ikinci bir deri parçası dikilerek derinleştirilir.Karagöz perdesinin boyutları eskiden 2×2,5 m iken daha sonra 1,10×0,80 m olmuştur. Perdenin çevresi çiçekli bezden, ayna denen yarı saydan bölümü ise mermerşahidendir. Perdenin arkasında ve tabanında perdenin çerçevesine iplerle tutturulmuş peş tahtası denen bir raf bulunur. Buraya perdeyi aydınlatan meşale konur. Meşale çeşitli biçimlerde hazırlanır. Bir çanak içine pamuk ipliğinden yapılmış dört parmak kalınlığında bir fitil konur, zeytinyağı, beziryağı ya da susamyağıyla yakılır. Çok parlamaması için, arada bir, yağın içine bir zincir daldırılır. Perde mumlarla da aydınlatılabilir. Oynatma değnekleri 60cm boyunda ve gürgendendir. Figürdeki deliğine iyice

yerleşmesi için ucu ısıtılır ya da erimiş muma batırılır.Karagöz tek bir sanatçının gösterisidir. Bu kişiye hayali ya da hayalbaz denir. Karagözde müziğin yeri çok önemlidir. Oyun baştan sona müziklidir. Karagöz oynatan kişinin, hem oyunun tekniği ile ilgili işleri, hem müziği, hem de figürleri idare etmesi gerekir. Bu nedenle bazen çırak kullandığı da olur. Bunlara yaptıkları işlere göre sandıkkar, yardak, dayrezen gibi adlar verilir.Karagöz oyunlarında bilinen tiplemelerin XVII.yy.’da ortaya çıkmaya başladığı öne sürülmektedir. Karagöz oyunlarındaki kişilerin en önemli özelliği, değişik tiplerden seçilmiş olmalarıdır. Bunlar durağan, değişmez kişilikleri simgelerler. İstemlerini kullanma güçleri yoktur, bu yüzden sürekli kendilerini yinelerler. İlişkilerinde ve davranışlarında değişmezlik sözkonusudur. Belli bir zamana da oturtulmamışlardır. Geçmişleri ve gelecekleri yoktur. Abartılmış kusurlar, özellikler tek kişide toplanmıştır. Dış görünüşleri önemlidir.XVII.yy.’da kesin biçimini alan Karagöz, kısa sürede en tutulan ve yaygın seyirlik oyunlardan olmuştur. Kaynaklarda XVI.yy.’dan başlayarak sık sık adına rastlanmakla birlikte, hakkında yeterince bilgi verilmemiştir. Karagöz oyunu üzerine bilgilerin çoğu XIX.yy. kaynaklarından edinilmiştir. Araştırmacılar Karagöz oyunlarının nasıl bir halk güldürüsü olduğuna ilişkin çeşitli görüşler öne sürmüşlerdir. Kimisine göre dar bir mahallenin sınırları içine sıkışmış, gerçek dünyayla ilişkisi olmayan; kimine göre felsefi ve tasavvufi; kimine göre de erotik öğelerin ağır bastığı bir halk seyirlik oyunudur. Türkiye’ye gelmiş birçok yabancı, gördükleri Karagözün açık saçık bir oyun olduğu üzerinde durmuşlardır. Thevenot, G.A.Oliver, Gerard de Nerval, Karagöz’ün perdeye erkeklik aygıtı ile çıktığını söyleyen Sevin, Edmond de Amicis. gibi. Nitekim ele geçen bazı kaynaklar, Karagöz oyunlarında siyasal taşlamalara ve güncel olaylara da yer verildiğini açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Çeşitli yabancı tanıklar Karagözün siyasal yönüne dokunuyorlar. Bir tanık, Karagözün hoşnutsuz kişilerin sözcüsü olduğu için yasaklandığını, kimi yerlerde sınırlı olarak oynatıldığını söylüyor. Bir başkası Karagöz’de söyleşmelerin yer yer mizahlı, nükteli, yer yer fitneci, ortalığı karıştırıcı olduğunu, sultana bile sataştığını belirtiyor. Oysa temel olan Karagöz’ün açık biçimli bir oyun olması, her olaya, konuya ve amaca uyarlanabilmesidir…Türk gölge oyununun tek temsilcisi olan Karagöz’ün günümüzde canlılığını koruyamadığı görülmektedir. Çeşitli Karagöz oyunları sahneye, televizyona, baleye uyarlanmış, sergiler açılmış, Karagöz oyunu yarışmaları düzenlenmişse de günümüze değin geleneksel biçimi üzerinde yeterince durulmamıştır.

Karagöz ve Hacivat kimdir kısa bilgi?

Karagöz ve Hacivat Bursa'da Ulucami'nin imalatı esnasında çalışan 2 işçidir. Karagöz demirci ustası iken Hacivat ise duvarcı ustasıdır. İnşaatın yavaş ilerlemesinden sorumlu tutulup idam edilen Karagöz ve Hacivat taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, 2 boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur

Hacivat ve Karagöz kim öldürdü?

Kendileri çalışmadıkları gibi diğer işçilerin de çalışmasını engellemektedirler. Orhan Gazi'nin, "cami vaktinde bitmezse kelleni alırım" dediği cami mimarı, caminin vaktinde bitmemesine Karagöz ve Hacivat'ın neden olduğunu söyler. Bunun üzerine bu ikili başları kesilerek idam edilir.

Karagöz oyunu, kaç bölümden oluşur?

Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıç bölümüdür. Hacivat müzik eşliğinde. ...

Muhavere (Söyleşme): Sadece Karagöz ile Hacivat arasında geçen karşılıklı konuşmanın olduğu bölümdür. ...

Fasıl: Oyunun asıl bölümüdür.

Hacivat ve Karagöz hangisi?

hacivat karagöz ile ilgili görsel sonucu

Yapılan kültür araştırmaları ve rivayete göre Bursa'da Ulucami'nin imalatı esnasında çalışan 2 işçi oldukları, (Kambur Bali Çelebi) Karagöz'ün demirci ustası, (Halil Hacı İvaz ) Hacivat'ın ise duvarcı ustası olduğu biliniyor.

Hacivat kimdir hayatı hakkında bilgi?

Karagöz demirci ustası iken hacivat ise duvarcı ustasıdır. İnşaatın yavaş ilerlemesinden sorumlu tutulup idam edilmişlerdir . Karagöz ve Hacivat taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan , 2 boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur . Karagöz oynatıcısına kurgusal, hayalbaz denir

Karagöz oyununda tipler nedir?

Eksen Kişiler (Karagöz, Hacıvat)

Kadınlar (Zenneler, Kanlı nigar, Salkım İnci, Karagöz'ün karısı, Hacıvat'ın Kızı vs.)

İstanbul ağzı konuşanlar (Çelebi, Tiryaki)

Anadolulu kişiler (Laz, Bolulu, Kayserili, Kürt, Kastamonulu)

Anadolu dışından gelen kişiler (Arnavut, Arap, Acem)